Tiyatro-Stadion Yapı Kompleksi
Aynı aks üzerine, birbirine bitişik olarak inşa edilen tiyatro ve stadion yapıları, aralarındaki sahne binasını ortak kullanmışlardır. Sahne binasının bir yüzü tiyatroya, diğer yüzü ise stadiona hizmet etmiştir. Tiyatro-Stadion Kompleksi bu özelliğiyle antik çağ dünyasının bilinen tek örneği olarak dikkat çekmektedir. Yapı kompleksinin inşasına varlıklı ailelerin ekonomik desteğiyle MS 1. yüzyılda başlanmış, yeni eklemeler ve düzenlemelerle birlikte inşası MS 3. yüzyıla kadar sürmüştür. Yapı kompleksi Roma İmparatoru Domitianus (MS 81-96) döneminde kentte yürütülen mimari hareketliliğin önemli parçalarından biridir. Kompleksin inşası uzun süre tapınak ile eş zamanlı yürütülmüş ve tapınak tamamlandığı sırada Tiyatro-Stadion Kompleksi’nin ilk evresi de tamamlanarak oyun oynanabilecek duruma getirilmiştir.
Orkestra çapının büyüklüğü ile Anadolu’da Ephesos’tan sonra ikinci sırada gelen Aizanoi tiyatrosunun yaklaşık 10.000 kişilik bir kapasiteye sahip olabileceği düşünülmektedir. İma cavea (alt tribün) ile summa cavea (üst tribün) arasında diazoma (Alt ve üst tribünü yatay olarak ayıran yürüme düzlemi/geçiş) yer alır. İma cavea doğal yamaca yaslanarak inşa edilmiş oturma sıralarından oluşmaktadır ve kısmen iyi korunmuş vaziyettedir. Tonozlu alt yapıya sahip summa cavea’nın oturma sıraları ise tamamen çökmüş durumdadır. Analemma (çevre duvarı) duvarı ile sahne binası arasında doğu ve batı kısımlarda kemerli paradoslar (giriş) yer alır. Bu girişler haricinde cavea’nın arkasında da girişler vardır. Bu girişlerden summa cavea’nın altında cavea’yı boydan boya kat eden crypta’ya (tonozlu galeri) ve oradan da vomitoriumlarla (geçit) diazomaya giriş sağlanmıştır. Vomitoriumlar içerisinde ayrıca summa cavea’ya çıkışı sağlayan merdivenler de yer almaktadır. Diazoma hattında on dört adet vomitorium bulunmaktadır.
Sahne binasının ilk evrede iki katlı olarak inşa edildiği, daha sonra stadion genişletilirken buraya üçüncü katın eklendiği düşünülmektedir. Binanın yüksek olan birinci katının önünde bir proskene (ön sahne) yer alır. Farklı dönemlerde meydana gelen depremler sahne binasına büyük zarar vermiş, sadece ilk katın kireçtaşı duvarları günümüze kadar ayakta kalabilmiştir. Kireçtaşı bloklardan yapılmış binanın cephesi, zengin süslemelere sahip mermer bloklarla kaplıydı. Ancak bunların çok büyük bir kısmı yerlerinden düşmüş vaziyettedir. Bu mermerler arasında av sahnesi betimli kaliteli friz blokları özellikle dikkat çekmektedir.
Aizanoi stadionu alçak tribün yapısıyla Anadolu’daki çağdaşı diğer stadionlardan ayrılmakta olup, bilinçli bir şekilde eski köklü geleneğe bağlı kalınarak inşa edilmiştir. Orta kısmında hafifçe genişleyen simetrik bir planı vardır. Batı tribününde soylular için yapılmış localar bulunmaktadır. Korunan kalıntılar stadiona farklı noktalardan girişlerin olduğunu göstermektedir. Girişlerin hiyerarşik bir düzene göre planlanıp uygulandığı düşünülmektedir.
Son Güncelleme Tarihi: 09 Haziran 2023, Cuma